नयाँदिल्ली — वनारसको गंगा नदी तटमा निर्माण गरिएको मल्टिमोडल टर्मिनलको भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले उद्घाटन गरेसँगै भारतको पहिलो राष्ट्रिय जलमार्ग एक औपचारिक रूपमा सञ्चालनमा आएको छ ।
पेप्सी इन्डियाको सामान बोकेर १२ दिनअघि कोलकाताबाट छुटेको मालबाहक पानी जहाज रवीन्द्रनाथ टैगोरलाई सोमबार एक औपचारिक कार्यक्रमका बीच मोदीले भारतकै पहिलो ‘इनल्यान्ड वाटर टर्मिनल’ मा स्वागत गरेका हुन् । अन्तरदेशीय जलमार्ग विकास परियोजनाअन्तर्गतको भारु करिब २०६ करोड लागतमा यो टर्मिनल बनाइएको हो ।
टर्मिनल सञ्चालनमा आएपछि सामुद्रिक मार्गबाट कोलकातासम्म आइपुगेका सामान सिधै जलमार्ग हुँदै वनारससम्म आइपुग्नेछन् । भारतीय सञ्चारमाध्यमका अनुसार हल्दिया–प्रयागराज जलमार्गको शिलान्यास पहिलो पटक १९८६ मै भए पनि काम भने सन् २०१४ देखि मात्र सुरु भएको हो ।
हल्दियादेखि वनासरसम्मको गंगा नदीमा निर्माणाधीन राष्ट्रिय जलमार्ग १ (एनएच वान) मा विश्व बैंकको प्राविधिक तथा आर्थिक सहयोग रहेको छ । परियोजनाको कुल लागत ५३ अर्ब ७० करोड रहेको छ । जसमा भारत सरकार र विश्व बैंकको आधाआधा लगानी छ ।
एनवाच वानअन्तर्गत यस्तै किसिमको मल्टिमोडल टर्मिनल झारखण्डको साहिबगन्ज, पश्चिम बंगालको हल्दिया र उत्तरप्रदेशको गाजिपुर पनि निर्माण भइरहेको छ । भारतको इनल्यान्ड अथोरिटि अफ इन्डियाले सञ्चालनमा ल्याउने जलमार्ग विकास परियोजनाअन्तर्गत यी टर्मिनलहरू बनाउन लागिएको हो ।
वनारसमा मोदीले सोमबार उद्घाटन गरेको टर्मिनललाई नेपालीले पनि विशेष चासोका साथ हेरेका छन् । भारतको अन्तरदेशीय जलमार्ग विकास परियोजनाअन्तर्गत पर्ने यो टर्मिनल नेपाललाई जलमार्गले जोड्ने हिसाबले पनि निकै महत्त्वपूर्ण ठानिएको छ । वनारस टर्मिनल सञ्चालनमा आएपछि वरै पर्ने साहिबगन्ज र कालुघाट मल्टिमोडल टर्मिनलको निर्माणले पनि तीव्रता पाउने विश्वास गरिएको छ ।
र, त्यसपछि तेस्रो मुलुकबाट ल्याइएका सामान साहिबगन्जसम्म र कालुघाटसम्म पानीजहाजमा र त्यसपछि सडक वा रेलमार्गमार्फत विराटनगर र वीरगन्जसम्म पुर्याउन सहज हुनेछ । साहिबगन्ज टर्मिनल भने मे २०१९ मा निर्माण सम्पन्न गरिने लक्ष्य राखिएको छ । तर वाणिज्य तथा पारवहन सन्धिमा जलमार्गलाई समेट्नेजस्ता काम भने बाँकी नै छन ।
भारतले सुरु गरेको जलमार्ग विकास परियोजनाअन्तर्गत नेपालको सीमासम्म गण्डक (नारायणी) नदीमा र कोसी नदीमा जलमार्ग सञ्चालन गर्न लक्ष्य राखिएको छ । जसलाई क्रमश: एन ३७ र एन ५८ नाम दिइएको छ । एन ३७ जलमार्ग साहिबगन्ज टर्मिनलमा र एन ५८ कालुघाट टर्मिनलमा जोड्ने योजना छ । यी दुवै जलमार्ग सञ्चालनमा आएको खण्डमा तेस्रो मुलुकबाट ल्याइने सामान पानी जहाजबाटै सिधै नेपालको सीमासम्म आइपुग्नेछ ।
जसले गर्दा ढुवानी सस्तो पर्नुका साथै हाल सडक र रेलमार्गबाट नेपालको सीमासम्म पुर्याउँदा भोग्नुपरेको सास्ती र झन्झटबाट पनि राहत मिल्ने अपेक्षा गरिएको छ । गत चैतमा भएको प्रधानमन्त्री केपी ओलीको भारत भ्रमणका बेला दुई मुलुकबीच जलमार्ग सञ्चालन गर्ने सम्बन्धमा सहमति भएको थियो ।
उक्त सहमतिपछि त्यससम्बन्धमा दुवै मुलुकका सम्बन्धित अधिकारीहरूबीच विभिन्न चरणमा छलफलसमेत भइसकेको छ । यसैबीच नेपाल सरकारले जलमार्गको सम्भाव्यता लगायतका विषय अध्ययन गर्नका लागि जल तथा ऊर्जा आयोगका सहसचिव माधव बेलबासेको नेतृत्वमा प्राविधिक समितिसमेत गठन गरिसकेको छ ।
सहसचिव बेलबासेले वाराणासीको मल्टिमोडल टर्मिनल सञ्चालनमा आउनुले भारत जलमार्ग सञ्चालनका लागि प्रतिबद्धता देखाएको बताए । ‘गंगा नदीमा जलमार्ग सम्भव छ भन्ने पनि यसले देखाएको छ,’ उनले भने, ‘साथै कामको गति हेर्दा बाँकी टर्मिनल पनि समयमै सञ्चालनमा आउने विश्वास गर्ने आधार देखिएको छ ।’
सहसचिव बेलबासेका अनुसार एन ३७ को प्राविधिक अध्ययन डिसेम्बर २०१९ सम्म सम्पन्न गर्ने लक्ष्य राखिएको छ । यसैगरी ७ जनवरी २०१९ मा नेपाल र भारतका प्राविधिक टोलीलले नारायणी र कोसी नदीको स्थलगत अध्ययन गर्ने सहमति पनि भएको छ ।
यसअघि सहसचिव बेलबासे नेतृत्वको नेपाली टोलीले भारतले अन्तदेशीय जलमार्ग विकास परियोजनाअन्तर्गत निर्माण गरिरहेका विभिन्न परियोजनाहरूको स्थलगत अध्ययन गरेको थियो ।
‘नेपाललाई जलमार्गले जोड्ने कुरामा भारत सकारात्मक विश्वास जागेको छ,’ बेलबासेले कान्तिपुरलाई बताए ।
मोदीले सोमबारै आफ्नो निर्वाचन क्षेत्रसमेत रहेको वाराणासीमा निर्माण सम्पन्न भएका विभिन्न परियोजनाको उद्घाटनसमेत गरेका छन् । जसअन्तर्गत चार लेनको बाबतपुर वाराणासी सडक र वाराणासीमै निर्माण गरिएको चक्रपथको पहिलो खण्डको समेत छ । यी दुवै परियोजनाको लागत १५ अर्ब ७१ करोड भारुभन्दा बढी छ ।
त्यसैगरी सोही कार्यक्रममा मोदीले भारु करिब ५ अर्ब लागतको ढल प्रशोधन परियोजनासमेत शिलान्यास गरेका छन् । गंगा नदी सफाइ परियोजनाअन्तर्गत भारु ५० अर्बभन्दा बढी लागतमा विभिन्न परियोजना सञ्चालनमा रहेका छन् । मोदीले सोमबार शिल्यान्यास गरेका परियोजना पनि त्यसैअन्तर्गतका हुन् ।
प्रकाशित : कार्तिक २७, २०७५ ०९:११