एक साधारण मान्छे, तर असाधारण कथाजस्तै जीवन ! उनले जीवनलाई कथै सोचे, कथै बाँचे– जीवन बुझ्ने साधन नै कथा बनाए । जिन्दगीका सुख–दुःख, भाव–अभाव सबै कथामै लेखे ।
संस्कृतमा एउटा श्लोक छ– विद्या धनम् सर्व धनम् प्रधानम् । अर्थात्, धनहरूमा विद्या प्रमुख छ । किनभने, यसले निर्धोलाई पनि बल दिन्छ, पछि परेकालाई अघि लैजान्छ अनि बोल्न नसक्नेलाई वाणी दिन्छ । आफूले बिताएका दिनहरू र तय गरेका घुमाउरा बाटोहरूका बारेमा गफिँदा अग्लो कदका कृष्णप्रसाद ढकालका दुई जिज्ञासु आँखा विद्याधनको यही शक्तिलाई सम्झेर पुलकित हुन्छन् ।
गोरखाका लक्ष्मणबाबु श्रेष्ठ पैदल हिँडेर थकाइ मार्न चौतारोमा बस्दा वरिपरिका डाँडा नियाल्न बिर्संदैनथे । किनभने, ती डाँडाकाँडाले उनलाई औधि लोभ्याउँथ्यो । एक दिन यसरी नै नियाल्दै गर्दा बादल एक डाँडाबाट अर्को डाँडातर्फ सरिरहेको देखे । त्यसपछि उनलाई लाग्यो, बादलजसरी हिँड्न सके कति सहज हुन्थ्यो होला ।
२०५३ सालतिरको कुरा हो, १५ वर्षीय प्रदेशीराम चौधरीका जुंगा रेखी मात्रै बसेका थिए । गाउँका संघारी (साथी) हरू ज्याला मजदुरी गर्न धमाधम पहाड उक्लने क्रम बढ्दो थियो । कैलालीको घोडाघोडी नगरपालिका–१० लठैयाको समथर भूमिमा बाल्यकाल बिताएका प्रदेशीरामलाई पनि पहाड चढ्ने रहर जाग्यो ।
युट्युबमा देवा थापा भनेर सर्च गरियो भने भारतका अनेकन सहरमा भएका कुस्ती प्रतियोगितामा भीमकाय कुस्तीवाजसँग भिडिरहेका होचो कदका देवबहादुर कँवर मगर (देवा थापा) लाई देख्न सकिन्छ । निस्दी गाउँपालिका–७, ज्यामिरेको रोल्लाबास गाउँमा बस्ने देवाका बाबु चन्द्रबहादुर भने छोराको यो प्रसिद्धिबारे थोरै मात्र जानकार छन् । इन्टरनेटको पहुँचमा नभएका उनी अरूले युट्युब खोलेर देवाको कुुस्ती खेलेको देखाए भने दंग पर्छन् ।
ताप्लेजुङ फक्ताङलुङ गाउँपालिका–६ लेलेपको घुन्साकी पेन्जोक्ला शेर्पा हिउँ चितुवाका आनीबानीबारे राम्रो जानकार छिन् । संखुवासभाको गुफापोखरीबाट विवाह गरेर घुन्सा आएकी हुन् उनी । पेन्जोक्लाले हिउँ चितुवाको आवाज मात्र सुनेकी छैनन्, हिउँ चितुवाले आफ्ना पशुचौपाया खाइदिएपछि बगेका किसानका आँसु देखेकी छन् ।
अहिलेसम्मै छोरी रुविनाले खेलेको क्रिकेट हेर्ने साहस जुटाउनै सकेकी छैनन् आमा मुना क्षेत्रीले । सायद छोरी लडेको, घाइते भएको दृश्यले पीडाबोध हुन्छ उनलाई । त्यसैले छोरीको खेल–उपलब्धिबारे अक्सर बेखबर रहन्छिन्, आमा मुना ।
हामीले तय गरेको यात्रा र समातेको बाटोले अक्सर एक नयाँ परिचय दिन्छ जीवनलाई । जस्तो कि, पूजा न्यौपानेसँग अब जोडिने परिचय हुनेछ, मानवअधिकार अधिकृत । राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोगका लागि चाहिने अधिकृत तहको लोक सेवा आयोगको परीक्षामा फागुन ८ मा टप घोषित गरिएकी न्यौपानेको अबको दैनन्दिनको काम हुनेछ, संविधानमा उल्लेख गरिएका मौलिक हक हनन हुन नदिनु र पालना गराउने आयोगको काममा लाग्नु ।
गत बिहीबार डा. सन्दुक रुइतलाई भेट्दा उनमा एक प्रकारको छटपटी देखिन्थ्यो । सधैं हँसिलो देखिने उनको मुहारमा गम्भीर चिन्तनको थकान थियो । डा. रुइतमा अहिले वार्षिक साढे चार लाख लेन्स उत्पादन गर्ने ल्याब्रोटरीलाई मुनाफा वितरण नगर्ने तर आर्थिक रूपमा दिगो उद्योग बनाउने हुटहुटी जागेको छ । नवीन जीवनलाई संसारमा ल्याउँदा एउटा आमामा हुने ‘प्रसव वेदना’ ले उनलाई पनि गाँजेको छ ।
काठमाडौंस्थित राष्ट्रिय ट्रमा सेन्टरको अपरेसन थिएटरमा मस्तिष्कमा रहेको ट्युमर निकाल्नका लागि शल्यक्रिया गर्ने सुरसार हुँदै थियो । जटिल शल्यक्रियामा परिपक्व शल्य चिकित्सक, एनेस्थेसिस्ट र नर्ससहितको समूह खटिन्छ । अरू बेलाझै त्यस दिन पनि सो समूहको नेतृत्व प्रा.डा. राजीव झाले गर्नुपर्ने थियो । तर, उनले डा. नम्रता खड्कालाई अघि सार्दै भने, ‘यो शल्यक्रिया तपाईंहरूले गर्नूस् ।’