रौतहटको डुबान होस् या काठमाडौँमा आएको बाढी लगायत मुलुकका विभिन्न जिल्लाहरूमा भएको पहिरोको घटनाका कारण भएको जनधनको क्षतिले देश अहिले आक्रान्त बनेको छ । हालसम्म ६० जना भन्दा बढी मानवीय क्षति भैसकेको छ । यो तथ्याङ्क अझ बढ्दो क्रममा छ । बस्तीमा भएको क्षति तथा संरचनामा भएको क्षतिको हिसाब पनि त्यत्तिकै ठुलो छ ।
मुलुकको हरेक परिवर्तनमा श्रमिकहरूले अहम् भूमिका खेल्दै आए पनि तिनको जीवनस्तर माथि उठ्न सकेको छैन । अहिले पनि श्रमक्षेत्र अस्तव्यस्त नै छ । जनसंख्या वृद्धिको अनुपातमा प्रतिवर्ष अनुमानित ४ लाखभन्दा बढीका दरले श्रम बजारमा आउने श्रमशक्तिका लागि पर्याप्त उत्पादनशील तथा आयमूलक रोजगारका अवसरहरूको सिर्जना ठूलो चुनौती बनेको छ । विकासका राम्रा सम्भावना हुँदाहुँदै विगतमा आर्थिक–सामाजिक विकास ज्यादै मन्द रह्यो ।
मेलम्ची सुरु भएदेखि विवादले छाडेको छैन । पहिले प्रवेशमार्गको ४६ करोडको ठेक्कालाई ९६ करोडमा दिलाए भनेर शाही शासनकालमा शेरबहादुर देउवालाई भक्तबहादुर कोइराला आयोगले थुनेको थियो । ५ किमि सुरुङ खनेर चिनियाँ ठेकेदार भाग्यो । २७ किमि लामो मुख्य सुरुङ निर्माणको काम एक वर्षअगाडि २०७४ चैत २७ मै सकिएको थियो । २०७५ माघ २७ मा मेलम्चीको पानी राजधानी भित्र्याइने पछिल्लो प्रतिबद्धता पनि अधुरै रह्यो । अहिले ९७ प्रतिशत काम सकिएपछि नसोचिएको विवाद आयो, इटालियन ठेकेदार सीएमसी (को–अपरेटिभ मुरातोरी एन्ड सिमेन्टिस्टी) हिँड्यो ।
संसदीय समितिको निर्देशनपछि अब हाम्रो देशमा ‘आइफा अवार्ड’ नहुने भयो भन्ने लागेको थियो । तर समाचारहरू अनुसार, प्रधानमन्त्रीले उक्त कार्यक्रम गरेरै छाड्ने ‘दृढता’ व्यक्त गर्नुभएछ ! हटी होइन डटी लड्ने हामी नेपालीको बानी नै हो । त्यसमा पनि हाम्रा प्रधानमन्त्री बोल्नुहुन्न, बोलेको काम गरेरै छाड्नुहुन्छ भन्ने सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो !
असार बित्न लाग्दासम्म पनि प्रायः खेतका गरा भिज्न सकेका छैनन् । झरी अपेक्षा बमोजिम नपरिदिनाले किसानहरू पिरोलिइरहेका छन् । कोहीकोही कुनै दिन एक छिन गरामा उभिई फोटो खिचाएर फेसबुकहुँदि पोस्ट गर्ने धुनमा छन् ।
पछिल्लो समय बायोसाइन्स क्षेत्रमा प्राप्त उल्लेखनीय सूचनाहरूका कारण आज मानिसले के खाने र किन खाने भन्ने अवधारणामै अमूल परिवर्तन आएको छ । हिजैसम्म पनि हाम्रा चिकित्सक, खाद्य र पोषण विज्ञहरूले सर्वसाधारणको तागतका लागि भिटामिन र पोषणका लागि कार्बोहाइड्रेट, प्रोटिन, चिल्लो, भिटामिन, मिनरल, फाइबर र पानीको समुचित संयोजन मिलेको सन्तुलित आहारले शरीर हृष्टपुष्ट राख्छ भनेर दिने सल्लाह नै आज अपूर्ण र अर्धसत्य भइसकेको छ ।
भर्खर नौ महिना पुगेकी छोरी घरमै छोडेर म कार्यालय जाने गर्छु । घरबाट निस्कने समय आमालाई भन्दा पहिले छोरीलाई थाहा हुन्छ । मैले लुगा लगाउन नपाउँदै उसले आफू दिनभरि छाडिने सुइँको पाइसकेकी हुन्छे । मुख अमिलो बनाउँदै फकाउन खोज्छे, ढोकासामुन्ने पुगेर थचक्क बसिदिन्छे ।
बजेटले किताबमा कर लगाएपछि लेखपढमा रुचि राख्नेहरू केही झल्यास्स भएजस्तो देखियो । यो वर्ग त्यही हो, जसले सरकारलाई पहिले कर उठाएर विकास निर्माण गर्न, रोजगारी बढाउन, कल्याणकारी कार्यक्रममा खर्च गर्न उक्साउँथ्यो । यी नादान राज्यवादीहरू अझै पनि यो वा त्यो क्षेत्रमा कर उठाउन वा नउठाउन सिफारिस गर्न पछि पर्दैनन् । उनीहरू कर वा अनुदानमार्फत हुने आर्थिक–सामाजिक स्रोतहरूमाथि हुने राजनीतिभित्र भने प्रवेश गर्दैनन् ।
करिब ८ लाख जनसंख्या भएको दक्षिण अमेरिकी राष्ट्र गायेना र १ सय ४० करोड जनसंख्या भएको चीनमा हालसालै मलाई यातायात तथा सवारी सुरक्षा सम्बन्धी सम्मेलनमा भाग लिने मौका मिल्यो । चीनमा वर्षेनि सडक दुर्घटनामा २ लाख ६० हजार जनाको मृत्यु हुन्छ भने गायेनामा १२० जनाको ।
भारत र पाकिस्तान बीचको द्वन्द्वका कारण सिर्जना भएको क्षेत्रीय अस्थिरता, सैन्यकरण र आर्थिक अवरोध विश्वभर प्रमुख समाचार बन्ने गर्छ । यसैबीच सबैभन्दा बढी प्रभावित भएर पनि उपेक्षित भएको क्षेत्र मध्येको एक पाकिस्तानमा फिल्मको बजार पनि हो ।
विगत सप्ताह बडो काव्यमय रह्यो । यसको कारण के हो भने नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानले आफ्नो वार्षिक काव्य अनुष्ठान अन्तर्गत केही कविहरूलाई आकर्षक नगदसहित पुरस्कृत गर्यो । र सम्भवतः यसैबाट प्रेरणा ग्रहण गरेर अर्को ठूलो सरकारी प्रतिष्ठान अर्थात् नेपाल सरकार पनि एकाएक सक्रिय भयो । यसको फलस्वरुप राजधानी काठमाडौंबाट दुई कवि गिरफ्तार भए ।
