गैरआवासीय नेपालीले दोहोरो नागरिकताको माग वर्षौंदेखि गर्दै आएका थिए । २०७२ को संविधानले दोहोरो नागरिकता व्यवस्था गर्न त सकेन तर राजनीतिक अधिकारबाहेकको गैरआवासीय नेपाली नागरिकता दिन सकिने व्यवस्था गर्यो । यसले अमेरिकाको नागरिकता लिइसकेका झन्डै ७५ हजारसहित विभिन्न देशको नागरिकता लिएका लाखौंलाई गैरआवासीय नेपाली नागरिकता लिने बाटो खोलिदियो ।
भारतको कर्नाटकमा राष्ट्रिय मानसिक स्वास्थ्य र स्नायु विज्ञान संस्थान छ । यहाँ मानसिक रोग विज्ञहरूको उच्च स्तरको पढाइ पनि हुन्छ । सन् १९७० मा खुलेको यो संस्थानमा आयुर्वेद अध्ययनका साथै योगासनले मानसिक बिरामीलाई कसरी फाइदा गर्छ भनेर पनि अनुसन्धान सुरु भएको छ ।
नागरिकलाई एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा सहज रूपमा आवतजावतका लागि राज्यद्वारा यातायातका साधनमार्फत गरिने प्रभावकारी व्यवस्थापन प्रणाली नै सार्वजनिक यातायात हो । सार्वजनिक यातायातको सम्बन्ध देशको अर्थतन्त्र, समग्र विकास, शान्ति सुव्यवस्था र समृद्धिसँग अन्योन्याश्रित हुन्छ । सार्वजनिक यातायात सार्वजनिक प्रशासनको रक्तसञ्चार नै हो ।
नेपालजस्तो देशमा यौन दुर्व्यवहारमा संलग्न अभियुक्तहरू (विशेषगरी धनी, प्रसिद्ध र शक्तिशाली) का समर्थक नै पीडितमाथि लाञ्छना लगाउन उद्यत देखिन्छन् । घटनाको खुलासा वा रिपोर्टिङमा ढिलाइ गरेर ‘प्रतिशोध साधेको’ भएको भन्दै उल्टै प्रभावितहरूलाई चुनौती दिइरहेका हुन्छन् ।
विश्वभरि शैक्षिक प्रणालीहरूले सबै विद्यार्थीहरूले प्रभावकारी समावेशी शिक्षा प्राप्त गरिरहेका छन् कि छैनन् ? भनी सुनिश्चित गर्न र पाठ्यक्रम संशोधन र पाठ्यपुस्तक परिमार्जनको लागि चाहिने जानकारी प्राप्त गर्न विविधता, समानता र समावेशीकरण सम्बन्धी अडिटहरू हुने गर्छन् ।
कृषि भूमिको महत्व सबैलाई भएपनि कृषिकर्म गर्ने परिवारको लागि अझ बढी हुन्छ । उत्पादन र आर्थिक दृष्टिकोणले मात्र होईन, पहिचान र हैसियतकासाथै खाद्य र पोषण सुरक्षाको लागि पनि यो उत्तिकै जरुरी छ । किसान परिवारमा पनि महिलाको लागि कृषि भूमिको महत्व विशेष छ ।
१९१० अगस्ट २६–२७ मा कोपनहेगनमा भएको समाजवादी महिलाको दोस्रो सम्मेलनमा जर्मन समाजवादी महिला क्लारा जेट्किन र लुइस जेइट्सको अगुवाइमा महिला दिवसको सुरुवात भएको हो । अन्तर्राष्ट्रिय तहमै रहेका महिलाको स्थितिलाई सम्बोधन गर्न साझा महिला दिवस आवश्यक छ भन्ने आवश्यकता बोध गरी उनीहरूले ल्याएको प्रस्तावलाई सम्मेलनले अनुमोदन गर्यो ।
नेपालमा पुरुषको भन्दा बढी जनसंख्या भएर पनि हरेक क्षेत्रमा महिला सहभागिता र पहुँचको अवस्था दयनीय छ । संविधान २०७२ मा प्रस्टसँग महिलाको हकअधिकार प्रत्याभूत गरिए पनि राज्यको हरेक क्षेत्रमा महिला उपस्थिति न्यून हुनु दुर्भाग्य हो । अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस मनाइरहँदा महिलाका विषयमा अहिलेसम्म के कति अधिकार स्थापित भए ? लेखाजोखा हुन जरुरी छ ।
करिब दुई वर्ष अघि एक युवकले संसद भवन अगाडि जिउमा पेट्रेल छरकिएर आत्मदाहको प्रयास गरे र उपचारको क्रममा उनको मृत्यु भयो, पछि उनको सुसाईट नोट भेटियो । त्यसमा उल्लेख थियो- जीवनमा उनले धेरै काम गर्ने कोशिस गरे वैदेशिक रोजगारमा गए, स्वदेशमा नै केही गरौं भन्ने तीव्र इच्छाका कारण स्वदेश फर्केर व्यवसाय सुरु गरे आफ्नो व्यवसायले कृषकको आर्थिक विकासमा टेवा पुगोस् भनी उनले इलाममा गएर डेरी उद्योग सञ्चालन गरे । तर उधारोको कारोबारले उनलाई सर्वनाश गर्यो ।
विश्वमै महिलाका सवालबारे जति पनि बोल्न सक्ने भएका छौं, यो परिवर्तन सजिलै आएको होइन । महिला पृथ्वीका मानिस वर्गमै पर्ने भए पनि समयक्रमसँगै घरेलु र कमसल रूपमा हेरिने व्यवहार समाजले गर्दै आएको हो । अझै पनि महिलाका कैयौं मुद्दा ठाउँठाउँमा बल्झिरहेकै छन् । महिला मुक्तिका लागि आन्दोलन पनि भइरहेकै छन् ।