त्रिभुवन विश्वविद्यालयको समाजशास्त्र तथा मानवशास्त्र विभागमा ३७ वर्ष प्राध्यापन गरेका प्राध्यापक चैतन्य मिश्र पछिल्ला ७ महिना सरकारले गठन गरेको नीति अनुसन्धान प्रतिष्ठानमा संयोजक रहे । समाजशास्त्री मिश्रले 'आफ्नै कारण' जनाउँदै उक्त पदबाट यो साता राजीनामा दिएका छन् । आर्थिक, राजनीतिक, सामाजिक र प्रशासनिक मामिलामा नीतिगत सुधारको सुझाव दिन गठित प्रतिष्ठानका अध्ययन प्रतिवेदनहरु सार्वजनिक नहुँदै संयोजक मिश्रले राजीनामा दिएपछि प्राज्ञिक र बौद्धिक वर्गमा 'थिंक-ट्यांक' को औचित्यमाथि बहस सुरू भएको छ । मिश्रसँग कान्तिपुरका देवेन्द्र भट्टराईले शुक्रबार गरेको कुराकानी :
'वाल्टर बेन्जामिन एन्ड हिस्ट्री (२००५)' किताबमा धेरै पढिएका सिर्जनशील जर्मन दार्शनिक र चिन्तक वाल्टर बेन्जामिनले भनेका इतिहास र चेतनाका कुराका छलफल गरिएका छन् । मलाई धेरै मनपरेको उनको एउटा भनाइ यस्तो छ : 'त्यसैले म भन्छु, क्यालेन्डरले समयलाई घडीले जस्तो नाप्दैन । क्यालेन्डरमा अंकित दिनहरू भनेका ऐतिहासिक चेतना हुन् ।'
सम्पन्नता, विज्ञान/प्रविधिको विकास र शक्तिलाई नै शान्ति र प्रगति ठान्नेहरूका चिन्तनको उपज आज विश्वमा अशान्ति छ । सुख छैन । द्वन्द्व छ । हार्दिकता छैन । मानवता हराएको छ । व्यक्तिलाई जीवन के हो भन्ने अनुभूति हुनछाडेको छ ।
आजकाल एउटा विषय-वस्तुले मलाई सताइरहेेको छ, अनि केही सोच्न र लेख्न बाध्य बनाइरहेको छ । त्यो विषय हो- विवाहइतर सम्बन्ध । मेरो छिमेकमा यस्तै घटना भयो । श्रीमान विदेश गएको बेला श्रीमती अर्कै पुरुषसँग नजिक भइन् । यो कुरा घरपरिवार हुँदै विदेशिएका श्रीमानले सम्म थाहा पाए ।
नेपाली कांग्रेस एक वर्षे जागरण अभियान लिएर आमनागरिक माझ पुगिरहेको छ । बढ्दो महँगी, असुरक्षा र भ्रष्टाचारलगायत सरकारका गलत क्रियाकलाप उजागर गर्न देशव्यापी जागरण अभियान सञ्चालन गर्न लागेको हो ।
कुनै समयका घाघडान कमरेड बाबुराम भट्टराई आफ्नो नयाँ शक्ति पार्टी, नेपालसहित एक अर्को पार्टीमा घुलित भएका छन् । होइन, आफ्नो पुरानो नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीमा नभएर अपेक्षाकृत नयाँ पार्टी फोरममा ।
हामीले राणाहरूको जहानियाँ शासन, फञ्चायती शासन र शाही शासन विरुद्ध मुक्ति आन्दोलन गर्यौं । त्यसैगरी महिला, दलित, कमैया, हलिया, मधेस, जनजाति मुत्ति आन्दोलन लगायत विविध मुक्ति आन्दोलनमा सहभागी भयौं ।
‘संगीत वा खोलानाला वा हरियाली र मुलायम घाँसबिना यो विश्व कस्तो होला ?’ कवि म्यारी ओलिभर आफ्नो किताब ‘डग संग्स’मा प्रश्न गर्छिन्, ‘कुकुर बिना यो संसार कस्तो होला ?’कुकुर बिनाको विश्वबारे सोच्न पनि मुस्किल छ । कुकुरसँगको हाम्रो सम्बन्ध कुनै लिखित दस्तावेज र युगभन्दा पहिल्यै सुरु भएको हो ।
करिब बाह्र वर्ष अगाडिसम्म नेपालको राष्ट्रभाषा कुन हो भनेर प्रश्न गर्दा सबैजसोले कण्ठै भन्थे- देवनागरी लिपिमा लेखिने नेपाली । २०१९ र २०४७ सालमा जारी दुवै संविधानले नेपालीलाई नै राष्ट्रभाषा मानेका थिए । २०४७ सालको संविधानले नेपालमा बोलिने अरू मातृभाषालाई राष्ट्रिय भाषा मानेको थियो । यसमा जनगुनासो रहिरह्यो ।
गतसाता म काठमाडाैंका दुइटा साहित्यिक घटनामा सहभागी भएँ, एउटामा सक्रिय, अर्कोमा लुप्त र ध्यानातित भएर । पहिलो साहित्यिक घटना मेरोनिम्ति अप्रत्यासित र नौलो थियो, सिर्जनात्मक चुनौती बोकेर आएको थियो । दोस्रो कार्यक्रमको विषय परिचित, बहुचर्चित र काव्यिक थियो । प्रयोगात्मक थियो ।
आमाको सम्झना गर्ने दिन हो, आज । आमा हुनेहरू मनपरेको खान-लाउन दिएर सम्मान गर्छन्, नहुनेहरू आफ्नै तौरतरिका अनुसार आमाको सम्झना गर्छन्, यस दिन । आमाभन्दा ठूलो कोही छैन, हुन्न कसैका लागि पनि । ठूला देवता पनि उनै हुन्, ठूला तीर्थ पनि उनै । संस्कृत भाषामा आमालाई माता भनिन्छ । सायद मदर, अम्मा, अम्मु पनि यसैका अपभ्रंश हुनुपर्छ ।
प्राचीन कालको कुरै नगरौं, मध्ययुगमै पनि सार्वजनिक शौचालय ज्यादै कम हुन्थे । १९ औं शताब्दीको सुरुवातमा युरोपका केही ठूला सहर पेरिस, बर्लिन, लन्डन, फ्याङ्कर्फटमा शौचालय बनाइएका थिए । औद्योगिक युगको सुरुवातपछि सन् १८५१ मा लन्डनको क्रिष्टल प्यालेसमा सबैभन्दा पहिलो 'फ्लस' गर्ने सार्वजनिक शौचालय बनाइयो ।
राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको ९ दिन लामो चीनको राजकीय भ्रमण तिब्बतको 'हाई अल्टिच्युड' का कारण ८ दिनमै सीमित भएपछि नवौं दिनमा काठमाडौं उत्रिएका परराष्ट्रमन्त्री प्रदीप ज्ञवालीले पत्रकारहरूसँग साक्षात्कार गरे । भ्रमण टोलीका एक सदस्य एवं पारवहन सम्झौताको प्रोटोकलमा हस्ताक्षरकर्ता भएको नाताले उनले राष्ट्रपतिको भ्रमणको बेलीविस्तार लगाए र चिनियाँ बन्दरगाह प्रयोगबारेमा सुनाए ।
