खेती गर्दै गाउँपालिका अध्यक्ष
अर्घाखाँची — पाणिनि गाउँपालिकाका अध्यक्ष अच्युत गौतम पहिला काम, त्यसपछि मात्र भाषणमा जोड दिन्छन् । उनले पाखोबारीमा तरकारी खेती गरेका छन् । कुखुरापालनबाट आर्जन गरिरहेका छन् । त्यसैगरी, गुल्मीको रुरु गाउँपालिका अध्यक्ष नीलकण्ठ गौतमले कफी खेती गरी युवा आकर्षित गरिरहेका छन् ।
आफैंले काम गरेर देखाएपछि अरूले सिक्छन् र व्यवहारमा लागू गर्छन् भन्ने मान्यता उनीहरूको छ । उमेरले ४४ वर्ष पुगेका अच्युतले पोखराथोकको भिरालो बारीमा बाह्रै महिना तरकारी खेती गर्दै आएका छन् ।
७३ वर्षीय नीलकण्ठले रुरु ३, थोर्गामा कफी खेती गरेका छन् । क्याम्पस पढ्दा–पढ्दै राजनीतिमा लागेका अच्युत कांग्रेसबाट गाउँपालिका अध्यक्षमा चुनिएका हुन् भने नीलकण्ठ नेकपाबाट । अच्युत कांग्रेस क्षेत्रीय सभापति पनि हुन् । गाउँपालिका अध्यक्ष भएदेखि अच्युत छिटो गाउँपालिकाको काम सकेर बारीमा पुग्छन् । १५ वर्षदेखि व्यावसायिक कृषिमा लागेका उनी जिल्लामा नमुना कृषकका रूपमा चिनिन्छन् ।
उनको कृषि फार्म हेर्न दैनिक भीड हुन्छ । जिल्लाका अरू जनप्रतिनिधिले पनि उनको फार्म देखाउन कृषकलाई भ्रमणमा लैजान्छन् र अच्युतले जस्तै गर्नुपर्छ भन्छन् । ‘मसँग जागिर माग्न आउनेलाई कृषि र पशु पाल्न सल्लाह दिन्छु, केही त गरेका छन्,’ उनले भने, ‘फरक तरिकाले खेती गरेपछि पैसा यहीं फल्छ । विदेश धाउनु पर्दैन ।’
आफू नेता भएर अरूलाई कृषि गर, पशु पाल भनेर मात्रै हुँदैन, आरम्भ आफैंबाट गरेपछि बल्ल अरूले गर्छन् भन्ने उनको भनाइ छ । बिहानै उठेर तरकारी बारीमा डुल्छन् । गोलभंडाको झाल कत्रो भयो, कति दाना फले हेर्छन् र कसरी ठूला, धेरै दाना फलाउन सकिन्छ भन्नेमै उनको ध्यान छ ।
बारीमा काउली, साग, मूला, आलु, करेला फलेका छन् । कुखुरा पनि हेर्छन् । दिउँसो पालिका कार्यालय, विभिन्न कार्यक्रममा पुग्छन् । बिदाको दिन दिनभर खेतीपातीमा भुल्छन् । स्थानीय हरिहर संस्कृत तथा साधारण उमावि व्यवस्थापन समिति अध्यक्ष, विभिन्न संघसंस्थामा सामाजिक काम गरेकाले उनलाई पालिका अध्यक्ष जित्न सफल भएको स्थानीय बताउँछन् ।
तरकारी र अन्डाबाट आम्दानी
अच्यूतको बारी भिरालो छ । अहिले गोलभेंडा, साग, मुला, आलु उत्पादन भएका छन् । १५ टनेलभित्र बाह्रै महिना मौसमी तथा बेमौसमी तरकारी फल्छ ।
अन्न उत्पादन भन्दा तरकारीबाट तेब्बर आम्दानी भएपछि अन्नखेती छाडेका छन् । ‘मल बोक्ने, बारी खन्ने, डल्ला फार्नेदेखि बिरुवामा सिँचाइ आदि म आफैं गर्छु, मिहिनेत गरेपछि पाखोबारीमै भविष्य उज्ज्वल हुन्छ,’ उनले भने । गोलभेंडा खेती धेरै छ । नेता भएर भाषण गर्ने र घर आएपछि बारीमा छिर्ने उनले बताए । नजिकै त्यति ठूलो बजार पनि छैन ।
पोखराथोकमा पाल्पाको तानसेनबाट दैनिक गाडी आउजाउ गर्छन् । बसको छतमा यहाँदेखि करिब ३० किमि टाढा बुटवल र तानसेन तरकारी पठाउँछन् । सुरुमा कोही थिएन । उनले गरेको देखेर भिसा रद्द गरी यता लाग्ने युवाको संख्या बढदो छ । ‘अन्नखेती गरेको भए खान पुग्दैनथ्यो, तरकारी खेतीबाट वर्षमा १२/१३ लाख रुपैयाँको कारोबार हुन्छ,’ उनले भने । उत्पादन गर्न सक्नुपर्छ, बिक्री नहोला भन्ने चिन्ता छैन । उनले १० रोपनीमा तरकारी उत्पादन गरिहेका छन् ।
पहाडको तरकारी खानलाई मिठो र स्वादिलो मान्दै बुटवलबाट व्यापारीले फोन गरी माग गर्छन् । प्रशस्त कुखुरा पालेका छन् । दैनिक ३ हजार अन्डा उत्पादन हुन्छ । कुखुरा थप्दै छन् । सुरुमा ब्रोइलर थिए । ती हटाएर अन्डा दिने पाल्न सुरु गरे । स्वच्छ हावापानी र खानपिनले अन्डाको आकार ठूलो हुन्छ । आधाजसो अन्डा गाउँमै खपत हुन्छ । गाउँमै मोटर चल्नुको फाइदा छ । गाडी नचलेको भए उत्पादन बाहिर पठाउन सम्भव थिएन ।
अन्डाबाट पनि वर्षमा आठदेखि १० लाख रुपैयाँसम्म आम्दानी हुने उनले बताए । अन्डा पनि गाडीमै बुटवल जान्छ । ठूलै कुखुरा फार्म विकास गर्ने उनको योजना छ । पालिकामा आएर कृषि गर्छु भन्ने सर्वसाधारणले उनको फार्म हेर्न आउँछन् । गौतमकी पत्नी शिक्षण पेसामा छन् । बिदाको दिन पतिपत्नीले मिलेरै बारीमा काम गर्छन् । ५ जनाले मासिक तलब पाउँछन् । ७/८ जना दैनिक ज्यालादारीमा काम गर्छन् । तरकारी खेती र कुखुरापालनमा कामको जिम्मेवारी छ । आफ्नै गाउँमा रोजगारी पाएपछि उनीहरू दंग छन् ।
कफीमै भविष्य
पाको उमेरमा रुरु गाउँपालिका अध्यक्ष बनेका नीलकण्ठले युवा उमेर परिवर्तनको लडाइँमा बिताए । तत्कालीन एमालेबाट निर्वाचित उनी जिल्लाकै लोकप्रिय नेता हुन् । आर्थिक रूपमा रूपान्तरण गर्न पहिला आफैंले खेती गर्नुपर्छ भन्ने सोचले गाउँमा कफी खेतीको अगुवाइ गरेको उनले बताए ।
०५४ सालमा आफूले कफीका बोट लगाए । दाना राम्रो फल्यो । कफी लगाउने अभियान चलाए । आफ्नो गाउँ थोर्गाका कृषकलाई कफी खेती गर्न सिकाए । आम्दानी राम्रो दियो । बीचमा गबारो किराले नोक्सान पार्यो । अहिले फेरि खेती विस्तार छ । रुरु गाउँपालिका कफी खेतीमा अग्रणी बनेको छ । उनकै अभियानले कफी कृषक धेरै भएका हुन् ।
जिल्ला कफी व्यवसायी संघका पूर्वअध्यक्ष गौतमले कफीबाट भविष्य उज्ज्वल रहेको बताए । उनका ५ सय बोट कफी छन् । ‘कफीको यति धेरै माग छ, थेग्नै सकिएको छैन,’ उनले भने, ‘अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा नेपाली कफी राम्रो बिक्छ ।’ कफी खेतीले वातावरणलाई राम्रो, रोजगारी र विदेशी मुद्रा भित्रिने भएकाले पैसा कमाउन विदेश धाउन नपर्ने उनले बताए ।
सरकारले बजेटमा सम्बोधन मात्रै गरेको छ तर पूर्ण व्यावसायिक ढंगले ध्यान नदिएको उनले बताए । ‘भारत र तेस्रो मुलुक जाने युवालाई रोक्न म आफैंबाट कफी खेती सुरु गरें, यो सजिलो पेसा हो, धेरै दुःख गर्नु पर्दैन,’ उनले भने । थोर्गासहित सिंगो रुरु गाउँपालिकामा ५ सयभन्दा बढी कृषकले व्यावसायिक कफी खेती गरेका छन् । उनी जिल्लामा कफी खेती अगुवाका रूपमा चिनिन्छन् । गाउँमा कफीबाट वर्षमा २० हजारदेखि २ लाख रुपैयाँसम्म कमाइ गर्ने कृषक धेरै छन् ।
कफीबाट अब्बल
आफ्नो पालामा सबैका घरमा कफी बगैंचा बनाउने नीलकण्ठको लक्ष्य छ । सबै ठाउँमा कफी हुँदैन । नहुने ठाउँमा बेमौसमी तरकारी, बाख्रा, कुखुरा र गाईभैंसीपालन व्यवसायका लागि योजनाबद्ध रूपमा काम भएको उनले बताए । रुरुमा रेसुंगा कफी प्याकेट बनाएर महिना दिनदेखि बजारमा ल्याइएको छ ।
कृषकलाई प्रोत्साहन दिन बिरुवामा अनुदान, पल्पर मेरिन वितरण र गबारो किराबाट जोगाउने तरिकाबारे कार्यक्रम सञ्चालन भएको उनले बताए । ‘मेरो त उमरे ढल्क्यो, अब गर्ने पालो युवाको हो, मैले सुरु गरेको अभियानलाई गाउँलेले साथ दिएर खेती गरे यसमा म खुसी छु,’ उनले बताए । बगैंचा निर्धारण, छनोट, माटो परीक्षणलगायतका काम भइरहेको उनले सुनाए ।
रुरुमा २० लाख रुपैयाँको लिची उत्पादन हुन्छ । कफी पनि लिचीकै हाराहारीमा उत्पादन भइरहेको उनले बताए । एक घर २५ कफीका बिरुवा लगाउने अभियान सुरु भएको छ । एक किसानले अनुदान पाउनलाई ५ गाई, भैंसी र बाख्रा पाल्नुपर्ने नियम बनाएर कार्यक्रम भइरहेको उनले बताए ।
प्रकाशित : वैशाख १७, २०७६ ११:०७
