अझै तुइनबाटै वारपार

‘ओलीले टीभीमा २०७४ असार मसान्तपछि तुइन भन्ने चिज देखे फोटो खिचेर ल्याउनुस् भनेको समाचार हेरेका थियौं,’ सहिद लखन गाउँपालिका–८ घ्याल्चोकका शैलेश रेग्मीले भने, ‘अहिलेसम्म तुइन हटेन । अब फोटो खिचेर कहाँ पठाउने हो ?’ झोलुंगे पुल राख्न काम थालिएका स्थानमा पनि ठेकेदारको लापरबाही र सम्बद्ध निकायको फितलो अनुगमनका कारण योजना सम्पन्न हुन पाएको छैन । त्रिशूली नदीमाथि गण्डकी गाउँपालिका–८ घ्याल्चोक र धादिङको रोराङ गाउँपालिकाको चरौँदी जोड्न २०७३ मंसिर २६ बाट झोलुंगे पुल निर्माण सुरु भएको थियो ।

२०७४ असोज १५ भित्र पुल बनाइसक्ने गरी ठेक्का लिएको मना कन्स्ट्रक्सन जेभीले सम्झौता अवधि ६ महिना नाघिसक्दा पनि सम्पन्न गरेको छैन । गाउँले अझै जीर्ण तुइनबाट वारपार गर्न बाध्य छन् । ठेकेदारकै लापरबाहीले तुइनको कष्ट लम्बिएको उनीहरूको गुनासो छ । ‘ठेकेदारले कहिले पारिवारिक काम देखाउनुहुन्छ, कहिले यो बहाना त कहिले त्यो बहाना । काम निकै ढिला भयो,’ घ्याल्चोकका गणेशमान श्रेष्ठले भने ।

मना कन्स्ट्रक्सनका सञ्चालक महेन्द्र अधिकारी भने आगामी असोजसम्म पुल बनाइसक्ने दाबी गर्छन् । ‘६ महिना म्याद थपेर काम गरिरहेका छौं,’ उनले भने, ‘फलाम जडान गर्नुपर्ने भएकाले केही ढिला भयो ।’ उक्त पुल सस्पेन्सन ब्रिज डिभिजनअन्तर्गत निर्माण हुन लागेको हो ।

गण्डकी गाउँपालिका–८ घ्याल्चोककी भगवती श्रेष्ठ आइतबार तरकारी बेच्न तुइनबाट त्रिशूलीपारि धादिङको चरौँदी आइन् । वर्षौंदेखि तुइनको लट्ठा तान्दा उनका हातमा ठेला परेको छ । छाला मरिसकेको छ । ‘हात देखाउन पनि लाज हुन्छ,’ उनी भन्छिन्, ‘लोग्नेमान्छे होस् कि आइमाई मान्छे । वारिपारि गर्ने जसको हातमा पनि ठेला नपरेको भेटिँदैन ।’ तुइनमा वारपार गर्दा पटक–पटक दुर्घटना हुने गरेको उनले बताइन् ।

आइतबार पनि तुइनमा रगतको टाटा देखिन्थ्यो । ‘हात च्यापेर रगत आउने, औंला चुँडिने, फोका उठ्ने त सामान्य भइसक्यो,’ उनले भनिन्, ‘यहाँबाट मान्छे खसेको पनि आफ्नै आँखाले देखेका छौं ।’ तुइनको कोक्रोभित्र तरकारीलगायत दैनिक उपभोग्य सामग्री राखी आफूचाहिँ बाहिरै खुट्टा अडयाएर जोखिमसाथ आउजाउ गर्नु स्थानीयको दैनिकी हो ।

स्थानीय बासिन्दा घ्याल्चोकबाट चराँंदी जाँदा १ सय ९९ मिटरको दूरी तुइनमा पाँच मिनेटमा पार गर्छन् । फर्कंदा भने झन्डै ३० मिनेट लाग्छ । ‘उता जाँदा उकालो छ, त्रिशूलीको बीचतिर पुगेपछि तुइन अटकन्छ, लट््ठा तान्नुपर्छ,’ शैलेश रेग्मीले भने, ‘घिर्नीको सहायताले कोर्के अघि बढ्ने हो । बीचमा थकाई लागेपछि कोर्के सर्छ कि भनेर डोरीले अटकाएर ब्रेक लगाउँछौं । चर्को घाममा लट्ठा तताएको फलामजस्तै बनेको हुन्छ, हातको छाला लैजान्छ ।’

गण्डकी गाउँपालिका–८ घ्याल्चोकअन्तर्गतका बेनीगाउँ, तोरीस्वाँरा र तेर्से गाउँलगायत करिब पाँच सय स्थानीयले कृषि उपज बेच्न र आउजाउका लागि तुइनको सहारा लिने गरेको श्रेष्ठ बताउँछन् । यहाँ तुइन २०६७ सालबाट सञ्चालनमा आएको हो । २०६७ असारमा चाइनघाटमा तुइन चुँडिएर केही स्थानीयको मृत्यु भएपछि त्यहाँबाट आउजाउ बन्द भयो । त्यसपछि दैनिक उपभोग्य सामग्री ढुवानीका लागी चराँैदी तुइनमा भीड बढेको छ । घ्याल्चोक तरकारी उत्पादनको पकेट क्षेत्र मानिन्छ । स्थानीयले उत्पादित सामग्री पृथ्वी राजमार्गसँगैको बजारमा बेचेर गुजारा चलाइरहेका छन् । ‘चाइनाघाटको झोलुंगे पुलको बाटो जाँदा आधा घण्टा बढी लाग्छ,’ श्रेष्ठले भने, ‘त्यहाँनेर पृथ्वी राजमार्गको सडक साँघुरो छ । त्यताबाट झनै दुर्घटना हुन्छ कि भन्ने डर भयो ।’ ९ वर्षअघि जमिनमुनि गाडिएको तुइनको लट्ठा खिया लागिसकेको छ । सरकारले तुइनलाई झोलुंगे पुलले विस्थापित गर्ने घोषणा गरेपछि मर्मत पनि हुन छाडेको छ ।

जम्मा ६ वटा विस्थापित
झोलुंगे पुल निर्माणको योजना अघि बढेपछि यहाँका ६ वटा तुइन विस्थापित भएका छन् । दराँैदी खोलामाथिको ताकुकोट–श्रीनाथकोट, दरौँदी खोलामाथिकै अर्को ताकुकोट–श्रीनाथकोट, त्रिशूलीमाथिको भुम्लीचोक र चितवनको दारेचोकको हिवलिङ तुइन विस्थापन भएका हुन् । यस्तै मस्र्याङदी नदीअन्तर्गत मनकामना र आँबुखैरेनी जोड्ने भुवानीटार र धादिङ भुम्लीचोक जोड्ने त्रिशूली नदीमाथिकै हिक्लुङ तुइन पनि विस्थापित भएको छ । चेपे खोलामाथिको हंसपुर र लमजुङको बिचौर जोड्ने तुइन पनि हटाइएको सिरानचोक गाउँपालिकाका लालु गुरुङले बताए ।