महिनाभर काम, आधा ज्याला
धनकुटा — कृषि अनुसन्धान केन्द्र पाख्रिबासमा कार्यरत १ सय ५ ज्यालादारी मजदुरलाई महिनाभरी काम लगाएर आधा महिनाको मात्र ज्याला दिने गरिएको छ । त्यहाँ कार्यरत ज्यालादारी मजदुरलाई वर्षांैदेखि न्यून पारिश्रमिक दिएको खुलासा भएको छ ।
बाली तथा पशु विज्ञान इकाईअन्तर्गत अधिकांस मजदुरलाई महिना दिन काम गरे पनि १० देखि १८ दिनको मात्र ज्याला दिने गरिएको त्यहाँ ४५ वर्षदेखि कार्यरत हर्क तामाङले बताए । आफू लगायत सबैजसो मजदुरले यस्तै नियति भोग्नु परेको उनले जानकारी दिए । ‘वर्षौंदेखि हामीले आधा ज्यालामा महिनाभर काम गर्नु परेको छ’, उनले भने, ‘सम्बन्धित ठाउँमा कयौंपटक ध्यानाकर्षण गराउँदा पनि सुनुवाइ नै भएन ।’
गत साउनदेखि दैनिक ४ सय तलब दिने भनिए पनि आधाभन्दा कम मात्र दिने गरिएको उनको भनाइ छ । १९ वर्षको उमेरदेखि त्यहाँ काम थालेका उनी हाल ६४ वर्षका छन् । जीवनको ऊर्जासिल समय बिताएको ठाउँमा पछिल्लो समय तलबबाट नै ‘ठगिए’ को उनको गुनासो छ ।
७६ वर्षीया गंगामाया कटुवाल पनि केन्द्रमा ४५ वर्षदेखि मजदुरका रूपमा कार्यरत छिन् । उनले दैनिक ८ घण्टा काम गरेपनि २ सय रुपैयाँ मात्र दिने गरिएको बताइन् । पाख्रिबास नगरपालिका ३ खोलिटारकी कटुवालले बिहान ९ देखि बेलुकी ५ बजेसम्म अनुसन्धान केन्द्रमा ज्यालादारी काम गर्दै आएकी छन् ।
सरकारले गत साउनदेखि ज्यालादारी मजदुरको भत्ता दैनिक ५ सय १७ कायम गरे पनि त्यहाँ कार्यान्वयनमा आएको छैन । बाली विज्ञान इकाईतर्फ कार्यरत चन्द्रबहादुर खत्री बेलुकी ४ देखि भोलिपल्ट १० बजेसम्म रात्रीकालिन ड्युटीमा खटिने गरेका छन् । उनको पनि उस्तै व्यथा छ । १८ घण्टा खटिदा आफूले पाउने भनिएको ज्याला आधा मात्र पाउने गरेको उनले बताए ।
आधा मात्र ज्याला दिने गरेको केन्द्र प्रमुख अमरबहादुर पुनले स्वीकार गरे । उनले केन्द्रबाट न्यून बजेट आएकाले बाध्य भएको बताए । नार्कले मजदुरका लागि ९९ लाख रकम पठाउने गरेको पुनले जानकारी दिए । ‘मजदुरको संख्या बढी र बजेट सीमित भएकाले थोरै ज्याला दिइएको हो’, उनले भने, ‘हेडक्वार्टरले बजेट व्यवस्थापन गर्यो भने पूरै पारिश्रमिक दिने सकिने छ ।’
उनले ‘अफसिजन’ अवधिभर अर्थात् मंसिरदेखि जेठ महिनासम्म दैनिक ६ घण्टा काम लगाएर मासिक रूपमा १० देखि १२ दिनसम्मको पारिश्रमिक दिन सकिए सबै मजदुरलाई पुर्याउन सकिने बताए । सबैलाई सरकारले निर्धारण गरेको दैनिक पारिश्रमिक दिन कम्तीमा २ करोड बजेट आवश्यक पर्ने पुनको भनाइ छ ।
अनुसन्धान केन्द्रमा कृषि तथा बाली विज्ञान इकाई तर्फ अन्न गोडमेल तथा झाट्ने, टिप्ने, जमिन खन्ने, बीउ केलाउने लगायतका कामका लागि ज्यालादारी मजदुर व्यवस्था गरिएको छ । ट्रेड युनियन महासंघका केन्द्रीय सदस्य अरुणा थापाले मजदुरलाई सरकारले निर्धारण गरेको पारिश्रमिक अनिवार्य रूपमा दिनुपर्ने बताइन् ।
यस्तै महासंघका १ नं.प्रदेश प्रमुख किशोर धमालाले पनि श्रमिकको शोषण गरिएको जानकारी पाएकोले आफूहरूको चासो गएको बताए । केन्द्रमा रहेका मजदुरमध्ये ६० प्रतिशत महिला रहेका छन् । खटिने मजदुरलाई नियमानुसार जीवन बिमा लगायत सुविधा दिइएको छैन ।
प्रकाशित : मंसिर २८, २०७५ ११:१२
