पानी भर्न रातदिनै कुवामा

गाउँभरको पानीको स्रोत एउटै कुवा । त्यही पनि सुक्न थालेपछि उनीहरू खानेपानीको जोहो गर्न रातदिनै कुवामा धाउन बाध्य छन् । बस्नेत, गिरी र खत्री मात्र हैन । उनीहरूजस्तै सयौं महिला कुवाको पानी संकलन गर्न पालो कुर्छन् । वर्षौंदेखि कुदुका आठ सय घरपरिवारलाई खानेपानीको संकट हुँदै आएको छ ।

गाउँ नजिक पानीको स्रोत नहुँदा कुदुका बासिन्दा शुद्ध पिउने पानीबाट वञ्चित भएका छन् । वर्षौंदेखि शुद्ध खानेपानीको व्यवस्था नहुँदा यहाँका बासिन्दा भेरी नदीको धमिलो तथा दूषित पानी पिउन बाध्य छन् । उनीहरूलाई आधा घण्टा टाढाको कुवा र एक घण्टा टाढाको भेरी नदीबाट पिउने पानी नबोकी सुखै छैन । गर्मी तथा सुक्खा मौसमसँगै कुवामा पानी सुकेपछि कुदुबवसी भेरी नदीको धमिलो पानी पिउन बाध्य भएका हुन् ।

कुवाबाट शुद्ध पानी संकलन गरेर ल्याउन रातभर जाग्राम बस्नुपर्ने बाध्यता भएको बस्नेतले बताइन् । ‘त्यो पनि पालोमा बसेर मात्र पानी पाउने अवसर मिल्छ,’ उनले भनिन्, ‘भेरी नदीको किनारामा समेत पानीका लागि स्थानीयको लस्कर लाग्ने गरेको छ ।’ कुवामा पानी घटेपछि पिउने पानी र सरसफाइका लागि भेरी नदीको किनारामा ध्याउनुको विकल्प नभएको उनले बताइन् ।

खडेरीले कुवाको मूल सुक्दा झन् समस्या भएको बस्नेतको भनाइ छ । ‘भाँडाबर्तन लिएर पानी संकलनका लागि कुवाको पिंधसम्मै पुग्नुपर्छ, रातदिनै कुवामा पानी संकलन गर्नेको भीडभाड हुन्छ,’ उनले भनिन्, ‘समय जति पानी ओसारपसारमै खेर जान्छ, अन्य काम कति बेला गर्ने ? जतिबेला पनि भेरी किनारामै जानुपर्छ ।’ भेरी नदीको धमिलो र दूषित पानीको प्रयोगले यहाँका स्थानीयमा झाडापखाला, आउँ, खटिरालगायत रोगको संक्रमण समेत देखा पर्ने गरेको छ ।

यस क्षेत्रमा रहेका स्वास्थ्य, कृषि, पशु, विद्यालयलगायत दर्जन संघसंस्थामा कार्यरत कर्मचारी र विद्यार्थीलाई पिउने तथा सरसफाइ गर्ने पानीको झनै समस्या छ । सडक निर्माण विस्तारसँगै बढदो जनघनत्व भएको कुदुगाउँमा खानेपानी आपूर्तिको उचित व्यवस्थापन हुन सकेको छैन । स्थानीयलगायत निर्वाचनमा नेताहरूले भोट माग्दा कुदुमा एक घर, एक धाराको व्यवस्था गर्ने भने पनि सो नभएको स्थानीय नीरज आचार्यले बताए ।

कुनै पनि संघसंस्था, सरकारी निकाय र राजनीतिक नेता कसैले पनि खानेपानी योजना नपारेको आचार्यको भनाइ छ । विभिन्न निकायमा पटकपटक माग गरे पनि कसैले सम्बोधन नगरेको आचार्यले बताए । राजमार्ग किनारमा रहेको यस बस्तीमा खानेपानीका लागि कसैको ध्यान पुग्न नसकेको उनले जनाए । स्रोत अभावमा कुदुका बासिन्दालाई पिउने पानीको समस्या भएको जिल्ला खानेपानी तथा सरसफाइ सब डिभिजन प्रमुख महेशी महतोको बताए ।

जनसंख्याको चापका कारण कम स्रोतबाट खानेपानी पुर्‍याउन नसकिने उनले बताए । कुदु क्षेत्रलाई खानेपानीको व्यवस्था गर्न पाँच करोड लागतको योजना स्वीकृत भएको तर कार्यान्वयनको प्रक्रियामा ढिलासुस्ती भएको प्रमुख महतोले बताए । आठ किलोमिटर टाढाको मुहानबाट उक्त योजनाको सर्भे डिजाइन कार्य पूरा भैसकेको उनले बताए ।