नयाँदिल्ली — काठमाडौंको एउटा चल्तीको बाल अस्पतालले एक नाबालिकालाई 'ब्याक्टेरल म्यानेन्जाइटिस' भन्दै गलत औषधि दिएको छ ।
काठमाडौंको एउटा चल्तीको बाल अस्पतालले एक नाबालिकालाई चर्को ज्वरो आएको लक्षणमा 'ब्याक्टेरल म्यानेन्जाइटिस' भन्दै गलत औषधि दिनाले मस्तिष्कघात भइसकेको दिल्लीस्थित सर गंगाराम अस्पतालमा उपचार गर्न थालेपछि जानकारीमा आएको छ ।
आठ महिने उमेरमा भएको गलत 'डायग्नोसिस' का कारण एउटी बालिका आँखा नदेख्ने, कान नसुन्ने तथा मृगौला/कलेजोको संक्रमणले ग्रस्त छिन् । अति विशिष्ट उपचार पद्धति अपनाउँदासमेत 'भ्यान्टिलेटर' का भरमा श्वास धान्ने अन्तिम अवस्थामा उनी संघर्षरत छिन् ।
सुरुमा रोगको प्रारम्भिक पहिचानै नभई 'ब्याक्टेरल म्यानेन्जाइटिस' को औषधि ख्वाउनाले र ढाडको पानी परीक्षण गर्दा 'टीबी म्यानेन्जाइटिस' को लक्षण देखिए पनि गलत उपचार पद्धति अपनाउनाले अस्पतालमा लगेको ६ दिनमै बालिकालाई कृत्रिम श्वासप्रश्वास पद्धति -भेन्टिलेटर) मा राख्नुपर्ने भएको थियो ।
एयर एम्बुलेन्सबाट गत वर्ष मार्च २० मा दिल्लीस्थित गंगाराम अस्पताल ल्याइएकी बालिका अहिले पनि सघन बाल उपचार कक्षमा छिन् । छोरीको जीवन बाँच्ने आशामा बाबुआमाले ८ महिनामा १ करोड रुपैयाँभन्दा बढी खर्चेका छन् । काखको अर्को छोरालाई पनि अस्पताल आसपासकै एउटा पब्लिक स्कुलमा भर्ना गरेर नसोचेको सास्तीपूर्ण जीवन गुजार्न बाध्य भएका छन् ।
चितवन, बछ्यौली-९ मूल घर भई ललितपुर, धापाखेलमा बस्दै आएका पर्यटनकर्मी वसन्त र एलिजा रिजालकी आठ महिने छोरी -हाल १६ महिना) आनभीलाई गत मार्च दोस्रो साता ज्वरोले समातेको थियो । रिजाल दम्पतीले मार्च १० को बिहान १ बजे छोरीलाई बसुन्धरास्थित इशान बाल तथा महिला अस्पताल पुर्याउनासाथै रक्त परीक्षणबाट सामान्य 'डिहाइड्रेसन' भएको भन्दै 'एन्टिबायोटिक' औषधि ख्वाउन थालिएको थियो । अस्पतालमा उपचाररत रहेको ३० घन्टापछि बालिकामा कामज्वरोसहित मुखबाट फिँज निकाल्ने, आँखा पल्टाउने लक्षण देखिएपछि बाल चिकित्सक धनराज अर्यालले 'ढाडको पानी परीक्षण गर्ने' -सीएफएस) उपाय सुझाएका थिए । त्यसअघिका ३० घन्टासम्म लगातार ज्वरो आइरहेको भए पनि यसप्रकारको गहन परीक्षण 'आवश्यक नरहेको' अस्पतालले बताउँदै आएको थियो ।
पछि कामज्वरोसहित मुखबाट फिँज निकाल्ने लक्षण देखिएपछि गरिएको सीएफएस परीक्षणमा 'ब्याक्टेरल म्यानेन्जाइटिस' भएको भन्दै बालिकालाई औषधि ख्वाउन थालिएको थियो । सीएफएस परीक्षण रिपोर्टमा 'ब्याक्टेरल' भनेर कहींकतै उल्लेख नभए पनि किन र कसरी यही शीर्षकमा औषधि गर्न थालिएको हो भन्ने जवाफ पनि अस्पताल प्रशासनले नदिएको रिजाल परिवारको भनाइ छ ।
त्यसबेला 'न्युरो' सम्बन्धी डाक्टरसँग कुनै परामर्श नगरिएकै अवस्थामा बलजफ्ती उपचार जारी राखिएको आनभीका बुबा वसन्तले बताए । म्यानेन्जाइटिस भएपछि सिटिस्क्यान र एमआरआई गर्नका निम्ति आग्रह गरिरहँदा पनि सुनुवाइ नभएपछि बेहोस अवस्थामा रहेकी छोरी साथमा लिएर रिजाल दम्पतीले दिल्ली आउने निर्णय गरेका थिए । रिजालले एयर एम्बुलेन्सबाट छोरीलाई दिल्ली ल्याएका थिए ।
'गंगाराम अस्पताल उत्रिएको रातमै बाल सघन उपचार कक्ष -पीआईसीयू) मा राखेर परीक्षण गर्दा आएको रिपोर्टबाट छोरीलाई केही दिनअघि मस्तिष्कघात -ब्रेन ह्यामरेज) भइसकेको थाहा पायौं,' अस्पताल परिसरमा भेटिएका वसन्तले भने, 'छोरीमा ब्याक्टेरल होइन, ट्युवरकुलर म्यानेन्जाइटिसको संक्रमण रहेको अर्को रिपोर्ट पनि आयो ।'
तत्कालै अपरेसन गरी टाउकोबाट मस्तिष्कघात हुँदाको रगत र टाउकोमा जमेर बसेको पानी बाहिर निकाल्ने काम भयो ।
इशान अस्पतालमा उपचारमा राखेको १० दिनमै बच्चीलाई मृगौला/कलेजोको संक्रमण भइसकेको र निमोनियालगायत संक्रमण गहिरोसँग फैलिइसकेको पछिको रिपोर्टबाट थाहा भएको थियो । गंगाराम अस्पतालमा डा.अनिल सच्देवाको नेतृत्वमा आनभीको उपचार भइरहेको छ । यसबीचमा आनभीको टाउको, पेट र घाँटीमा गरेर आठ पटक अपरेसन भइसकेको छ, कतै मस्तिष्कमा जमेको पानी निकाल्न, कतै अक्सिजन दिन त कतै खानाको पाइप घुसाउन । यतिखेर उनको शरीरमा सामान्य 'मुभमेन्ट' मात्रै देखिन्छ । बारम्बार भइरहेको 'इन्फेक्सन'का कारण स्वास्थ्य स्थितिमा जटिलता घटबढ भइरहेको छ ।
बिचल्लीको शृंखला
३८ वषर्ीय वसन्त रिजाल र ३१ वषर्ीया एलिजा ढुंगेलबीच आठ वर्षअघि बिहे भएको हो । एउटा छोरा अधिप रिजाल -६ वर्ष) र छोरी आनभीसहित आफ्नै संघर्षको दुनियाँमा रमाइरहेका बेला ९ महिनाअघि काखकी छोरी बिरामी परेपछि रिजाल दम्पतीको जीवनमा नसोचेको कष्ट आइपरेको हो ।
'छोरा अधिपलाई पटेलनगरको एउटा स्कुलमा १ कक्षामा भर्ना गरेका छौं, हाम्रो सहयोगका निम्ति सासू ज्ञानु ढुंगेल पनि ७ महिनादेखि यता आउनुभएको छ,' वसन्तले सुनाए, 'छोरी आनभीको स्वास्थ्यमा सुधारको त्यति धेरै संकेत छैन, सामान्य परिवर्तन मात्रै देखिएको छ । भ्यान्टिलेटर बाहिर झिक्न सकिने अवस्था पनि छैन, हामी श्वास रहिन्जेल आसको अवस्थामा छोरी हेरेर दिन काटिरहेका छौं ।'
इशान अस्पतालको उपचार पद्धतिमा रहेको मनपर्दी र चिकित्सक डा.अर्यालले गरेको गलत डायग्नोसिसका कारण बेहोरेको मानसिक/आर्थिक क्षतिलाई लिएर रिजाल दम्पतीले गत असार २० मा काठमाडौं जिल्ला प्रशासन, कार्यालय क्षतिपूर्ति समितिमार्फत उजुरी पनि हालेका छन् । तर यसको छिनोफानो भएको छैन ।
'स्वास्थ्य स्थिति बिग्रने र संक्रमणबाट गुज्रने हदैसम्मको स्थितिमा बच्ची पुगेकी रहिछन् । गंगाराम अस्पतालमा ल्याएर परीक्षण सुरु गर्नासाथै चिकित्सकले सुझाएका थिए, अब उपचार असम्भवप्रायः छ भनिसक्दा पनि हामीले आफ्नै ढिपीमा यहाँ राखेका हौं,' आनभीकी आमा एलिजाले भनिन्, 'आँखैसामुको सकुशल र स्वस्थ सन्तानलाई यो अवस्थामा ल्याइदिने अस्पताल र चिकित्सकका बारेमा समयमै जनचासो बढाउन सके मात्रै पनि अरूको हित हुन सक्ने थियो भन्ने अहिले लागेको छ । हामीमाथि परेको मानसिक आघात कुनै पनि क्षतिपूर्तिले निको पार्न सक्ने छैन, हाम्रो असाधारण तथा अकल्पनीय अवस्थाको सिर्जना हुन गएको छ । यही कारण मिडियामा पहिलो पटक बोल्न चाहेका हौं ।' ट्राभल एजेन्सी चलाउँदै आएका वसन्तको यो व्यवसाय पनि आठ महिनायता ठप्प छ । भएको सम्पत्ति धितो राख्दै र आफन्तबाट ऋण लिएर छोरीको उपचार क्रममा दिल्ली बसाइका उनका दिनहरू बितिरहेका छन् । 'पेडिटि्रक इन्टेन्सिभ केयर युनिट'मा राखिएकी छोरीलाई सामान्य हेरदेख गर्न बाबुआमालाई अनुमति दिइए पनि अरूका निम्ति भ्रमण/आवतजावत गर्ने अनुमति छैन ।
डा. अर्याल भन्छन् यो प्रकरणमा प्रत्यक्ष संलग्न इशान बाल तथा महिला अस्पतालका चिकित्सक डा.धनराज अर्यालले आनभीको स्वास्थ्य स्थितिको डाइग्नोसिस र रिपोर्टअनुसार नै उपचार गरिएको प्रतिक्रिया दिए । 'प्रोभिजनल र फाइनल डाइग्नोसिसको कुरा फरक रहन्छ नै । तर रिपोर्टमा जे भनिएको छ, टि्रटमेन्ट त्यही दिलाइएको हो,' उनले फोनमा भने । उनले इशान अस्पतालमा भ्यान्टिलेटरमा बच्चीलाई राख्नुअघि नै सिटिस्क्यान गर्ने भनिएकामा अभिभावकले दिल्ली लगेर सिटिस्क्यान गर्ने भनेको र 'टीबी म्यानेन्जाइटिस'कै औषधि प्रयोग गरिएको दाबी गरे । 'यो कुरा धेरै प्राविधिक छ, फोनमा बुझाउन गाह्रो छ,' डा. अर्यालले भने, 'फेरि जिल्ला प्रशासनको तहमा अनुसन्धानमा रहेकाले यसबारे छिट्टै निर्णय बाहिर आउनेछ ।'
प्रकाशित : मंसिर १, २०७१ ०८:११
आठ महिने उमेरमा भएको गलत 'डायग्नोसिस' का कारण एउटी बालिका आँखा नदेख्ने, कान नसुन्ने तथा मृगौला/कलेजोको संक्रमणले ग्रस्त छिन् । अति विशिष्ट उपचार पद्धति अपनाउँदासमेत 'भ्यान्टिलेटर' का भरमा श्वास धान्ने अन्तिम अवस्थामा उनी संघर्षरत छिन् ।
सुरुमा रोगको प्रारम्भिक पहिचानै नभई 'ब्याक्टेरल म्यानेन्जाइटिस' को औषधि ख्वाउनाले र ढाडको पानी परीक्षण गर्दा 'टीबी म्यानेन्जाइटिस' को लक्षण देखिए पनि गलत उपचार पद्धति अपनाउनाले अस्पतालमा लगेको ६ दिनमै बालिकालाई कृत्रिम श्वासप्रश्वास पद्धति -भेन्टिलेटर) मा राख्नुपर्ने भएको थियो ।
एयर एम्बुलेन्सबाट गत वर्ष मार्च २० मा दिल्लीस्थित गंगाराम अस्पताल ल्याइएकी बालिका अहिले पनि सघन बाल उपचार कक्षमा छिन् । छोरीको जीवन बाँच्ने आशामा बाबुआमाले ८ महिनामा १ करोड रुपैयाँभन्दा बढी खर्चेका छन् । काखको अर्को छोरालाई पनि अस्पताल आसपासकै एउटा पब्लिक स्कुलमा भर्ना गरेर नसोचेको सास्तीपूर्ण जीवन गुजार्न बाध्य भएका छन् ।
चितवन, बछ्यौली-९ मूल घर भई ललितपुर, धापाखेलमा बस्दै आएका पर्यटनकर्मी वसन्त र एलिजा रिजालकी आठ महिने छोरी -हाल १६ महिना) आनभीलाई गत मार्च दोस्रो साता ज्वरोले समातेको थियो । रिजाल दम्पतीले मार्च १० को बिहान १ बजे छोरीलाई बसुन्धरास्थित इशान बाल तथा महिला अस्पताल पुर्याउनासाथै रक्त परीक्षणबाट सामान्य 'डिहाइड्रेसन' भएको भन्दै 'एन्टिबायोटिक' औषधि ख्वाउन थालिएको थियो । अस्पतालमा उपचाररत रहेको ३० घन्टापछि बालिकामा कामज्वरोसहित मुखबाट फिँज निकाल्ने, आँखा पल्टाउने लक्षण देखिएपछि बाल चिकित्सक धनराज अर्यालले 'ढाडको पानी परीक्षण गर्ने' -सीएफएस) उपाय सुझाएका थिए । त्यसअघिका ३० घन्टासम्म लगातार ज्वरो आइरहेको भए पनि यसप्रकारको गहन परीक्षण 'आवश्यक नरहेको' अस्पतालले बताउँदै आएको थियो ।
पछि कामज्वरोसहित मुखबाट फिँज निकाल्ने लक्षण देखिएपछि गरिएको सीएफएस परीक्षणमा 'ब्याक्टेरल म्यानेन्जाइटिस' भएको भन्दै बालिकालाई औषधि ख्वाउन थालिएको थियो । सीएफएस परीक्षण रिपोर्टमा 'ब्याक्टेरल' भनेर कहींकतै उल्लेख नभए पनि किन र कसरी यही शीर्षकमा औषधि गर्न थालिएको हो भन्ने जवाफ पनि अस्पताल प्रशासनले नदिएको रिजाल परिवारको भनाइ छ ।
त्यसबेला 'न्युरो' सम्बन्धी डाक्टरसँग कुनै परामर्श नगरिएकै अवस्थामा बलजफ्ती उपचार जारी राखिएको आनभीका बुबा वसन्तले बताए । म्यानेन्जाइटिस भएपछि सिटिस्क्यान र एमआरआई गर्नका निम्ति आग्रह गरिरहँदा पनि सुनुवाइ नभएपछि बेहोस अवस्थामा रहेकी छोरी साथमा लिएर रिजाल दम्पतीले दिल्ली आउने निर्णय गरेका थिए । रिजालले एयर एम्बुलेन्सबाट छोरीलाई दिल्ली ल्याएका थिए ।
'गंगाराम अस्पताल उत्रिएको रातमै बाल सघन उपचार कक्ष -पीआईसीयू) मा राखेर परीक्षण गर्दा आएको रिपोर्टबाट छोरीलाई केही दिनअघि मस्तिष्कघात -ब्रेन ह्यामरेज) भइसकेको थाहा पायौं,' अस्पताल परिसरमा भेटिएका वसन्तले भने, 'छोरीमा ब्याक्टेरल होइन, ट्युवरकुलर म्यानेन्जाइटिसको संक्रमण रहेको अर्को रिपोर्ट पनि आयो ।'
तत्कालै अपरेसन गरी टाउकोबाट मस्तिष्कघात हुँदाको रगत र टाउकोमा जमेर बसेको पानी बाहिर निकाल्ने काम भयो ।
इशान अस्पतालमा उपचारमा राखेको १० दिनमै बच्चीलाई मृगौला/कलेजोको संक्रमण भइसकेको र निमोनियालगायत संक्रमण गहिरोसँग फैलिइसकेको पछिको रिपोर्टबाट थाहा भएको थियो । गंगाराम अस्पतालमा डा.अनिल सच्देवाको नेतृत्वमा आनभीको उपचार भइरहेको छ । यसबीचमा आनभीको टाउको, पेट र घाँटीमा गरेर आठ पटक अपरेसन भइसकेको छ, कतै मस्तिष्कमा जमेको पानी निकाल्न, कतै अक्सिजन दिन त कतै खानाको पाइप घुसाउन । यतिखेर उनको शरीरमा सामान्य 'मुभमेन्ट' मात्रै देखिन्छ । बारम्बार भइरहेको 'इन्फेक्सन'का कारण स्वास्थ्य स्थितिमा जटिलता घटबढ भइरहेको छ ।
बिचल्लीको शृंखला
३८ वषर्ीय वसन्त रिजाल र ३१ वषर्ीया एलिजा ढुंगेलबीच आठ वर्षअघि बिहे भएको हो । एउटा छोरा अधिप रिजाल -६ वर्ष) र छोरी आनभीसहित आफ्नै संघर्षको दुनियाँमा रमाइरहेका बेला ९ महिनाअघि काखकी छोरी बिरामी परेपछि रिजाल दम्पतीको जीवनमा नसोचेको कष्ट आइपरेको हो ।
'छोरा अधिपलाई पटेलनगरको एउटा स्कुलमा १ कक्षामा भर्ना गरेका छौं, हाम्रो सहयोगका निम्ति सासू ज्ञानु ढुंगेल पनि ७ महिनादेखि यता आउनुभएको छ,' वसन्तले सुनाए, 'छोरी आनभीको स्वास्थ्यमा सुधारको त्यति धेरै संकेत छैन, सामान्य परिवर्तन मात्रै देखिएको छ । भ्यान्टिलेटर बाहिर झिक्न सकिने अवस्था पनि छैन, हामी श्वास रहिन्जेल आसको अवस्थामा छोरी हेरेर दिन काटिरहेका छौं ।'
इशान अस्पतालको उपचार पद्धतिमा रहेको मनपर्दी र चिकित्सक डा.अर्यालले गरेको गलत डायग्नोसिसका कारण बेहोरेको मानसिक/आर्थिक क्षतिलाई लिएर रिजाल दम्पतीले गत असार २० मा काठमाडौं जिल्ला प्रशासन, कार्यालय क्षतिपूर्ति समितिमार्फत उजुरी पनि हालेका छन् । तर यसको छिनोफानो भएको छैन ।
'स्वास्थ्य स्थिति बिग्रने र संक्रमणबाट गुज्रने हदैसम्मको स्थितिमा बच्ची पुगेकी रहिछन् । गंगाराम अस्पतालमा ल्याएर परीक्षण सुरु गर्नासाथै चिकित्सकले सुझाएका थिए, अब उपचार असम्भवप्रायः छ भनिसक्दा पनि हामीले आफ्नै ढिपीमा यहाँ राखेका हौं,' आनभीकी आमा एलिजाले भनिन्, 'आँखैसामुको सकुशल र स्वस्थ सन्तानलाई यो अवस्थामा ल्याइदिने अस्पताल र चिकित्सकका बारेमा समयमै जनचासो बढाउन सके मात्रै पनि अरूको हित हुन सक्ने थियो भन्ने अहिले लागेको छ । हामीमाथि परेको मानसिक आघात कुनै पनि क्षतिपूर्तिले निको पार्न सक्ने छैन, हाम्रो असाधारण तथा अकल्पनीय अवस्थाको सिर्जना हुन गएको छ । यही कारण मिडियामा पहिलो पटक बोल्न चाहेका हौं ।' ट्राभल एजेन्सी चलाउँदै आएका वसन्तको यो व्यवसाय पनि आठ महिनायता ठप्प छ । भएको सम्पत्ति धितो राख्दै र आफन्तबाट ऋण लिएर छोरीको उपचार क्रममा दिल्ली बसाइका उनका दिनहरू बितिरहेका छन् । 'पेडिटि्रक इन्टेन्सिभ केयर युनिट'मा राखिएकी छोरीलाई सामान्य हेरदेख गर्न बाबुआमालाई अनुमति दिइए पनि अरूका निम्ति भ्रमण/आवतजावत गर्ने अनुमति छैन ।
डा. अर्याल भन्छन् यो प्रकरणमा प्रत्यक्ष संलग्न इशान बाल तथा महिला अस्पतालका चिकित्सक डा.धनराज अर्यालले आनभीको स्वास्थ्य स्थितिको डाइग्नोसिस र रिपोर्टअनुसार नै उपचार गरिएको प्रतिक्रिया दिए । 'प्रोभिजनल र फाइनल डाइग्नोसिसको कुरा फरक रहन्छ नै । तर रिपोर्टमा जे भनिएको छ, टि्रटमेन्ट त्यही दिलाइएको हो,' उनले फोनमा भने । उनले इशान अस्पतालमा भ्यान्टिलेटरमा बच्चीलाई राख्नुअघि नै सिटिस्क्यान गर्ने भनिएकामा अभिभावकले दिल्ली लगेर सिटिस्क्यान गर्ने भनेको र 'टीबी म्यानेन्जाइटिस'कै औषधि प्रयोग गरिएको दाबी गरे । 'यो कुरा धेरै प्राविधिक छ, फोनमा बुझाउन गाह्रो छ,' डा. अर्यालले भने, 'फेरि जिल्ला प्रशासनको तहमा अनुसन्धानमा रहेकाले यसबारे छिट्टै निर्णय बाहिर आउनेछ ।'
प्रतिक्रिया
